Հայկական հյուրընկալության արմատներն ու նշանակությունը մշակույթում

Հյուրը՝ օրհնություն, սեղանը՝ սրբություն, տան դուռը՝ բաց ամբողջ ազգի համար

  Հայկական մշակույթում հյուրընկալությունը ոչ միայն սոցիալական սովորույթ է, այլ դարավոր արժեք, որը խորապես արմատացած է ինքնության, բարոյականության և ազգային հոգեկերտվածքի մեջ։ Հյուրը՝ անգամ անծանոթը, ընկալվում է ոչ թե պարզապես այցելու, այլ օրհնություն՝ տան դռնից ներս բերված լույս, որին բաժին է հասնում լավագույնը։ Այս նյութում վերլուծենք՝ որտեղի՞ց են գալիս այս արժեքները, ի՞նչ նշանակություն ունեն այսօր, և ինչպես է հյուրընկալությունը փոխակերպվում ժամանակակից հասարակության մեջ։

 📜Հյուրընկալության պատմական ու արմատական հիմքերը

  Հայ ժողովրդի հյուրընկալությունը ձևավորվել է դեռևս հեթանոսական ժամանակներից՝ կապված էր տան և օջախի պաշտամունքի հետ։ Ըստ հավատալիքների՝ օտարը կարող էր աստծո կողմից ուղարկված լինել, ուստի չհարգել նրան նշանակում էր խախտել աստվածային կամքը։

Միջնադարյան հայկական դարագրություններում և ժողովրդական բանահյուսության մեջ հյուրը շատ հաճախ ներկայացվում է որպես սուրբ ճանապարհորդ կամ նույնիսկ փորձություն՝ թե արդյոք տանտերը պահպանում է իր խղճմտանքը ու բարոյականությունը։ Գրիգոր Նարեկացին իր գրվածքներում անդրադառնում է գթասրտությանն ու բաց սրտով ընդունելությանը՝ ոչ միայն որպես մարդկային առաքինություն, այլ նաև որպես հոգևոր վարժանք։

🍞Հյուրընկալությունը որպես մշակութային ծես

  Հայկական հյուրընկալությունը դրսևորվում է մի ամբողջ ծիսակարգով՝ սկսած հյուրի դիմավորումից մինչև նրան ճանապարհելը։ Բազմաթիվ գյուղերում, երբ հյուր է մտնում տուն, տանտերը պատշաճ է համարում նույնիսկ նոր պատառաքաղ կամ գդալ բացել, իր ունեցած վերջին պանրի կտորը սեղանին դնել, իսկ եթե հարկ լինի՝ մորթել ընտանի կենդանի։

Հացը, աղը, գինին՝ սրանք ոչ միայն ուտեստ են, այլ խորհրդանիշներ.

Հացը՝ կյանքի ու օրհնության նշան

Աղը՝ հավերժության ու ամրության նշան

Գինին՝ ուրախության ու միասնության խորհուրդ

   Սեղանն ինքնին ընկալվում է որպես սրբություն. այն տեղ է, որտեղ մարդը կիսում է իր սիրտը հյուրի հետ։

Հյուրընկալություն՝ ինքնության հայելի

     Հայկական հյուրընկալությունը շատ ավելին է, քան քաղաքավարություն։ Այն՝

Ինքնության մի մաս է, որովհետև արտացոլում է մեր ըմբռնումը՝ ինչ է նշանակում մարդ լինել

Համայնքային պատասխանատվության ձև, երբ ամբողջ գյուղը կարող է ընդունել անծանոթին՝ գյուղի լավ անունը բարձր պահելով:

    Այս ամենը դառնում է նաև լեզվի, երաժշտության, կենցաղի ու բարոյականության մաս։ Օրինակ՝ հայկական ասացվածքներից մեկը ասում է․ «Տան հացը մերժելն ամոթ է, ուտելն՝ պարտք»։

Ժամանակակից իրականություն. արդյոք հյուրընկալությունը վերափոխվու՞մ  է

        Այսօր, երբ ժամանակակից հասարակությունը ավելի անհատականացված է, և առօրյան՝ արագացված, հյուրընկալության ավանդույթները որոշ չափով փոխվել են։

Քաղաքներում այն կարող է սահմանափակվել մեկ գավաթ սուրճով,

Գյուղերում՝ դեռ պահպանվում են բոլոր ավանդական ձևերը,

Սփյուռքում՝ հայկական համայնքներում հյուրընկալությունը դարձել է նաև մշակութային պահպանման միջոց։

      Սակայն ամեն դեպքում, թեև ձևերը փոխվում են, հայկական հյուրընկալության հոգին մնում է նույնը՝ մարդուն ընդունել ոչ թե ըստ նրա ունեցածի, այլ ըստ նրա լինելու։

      Հայկական հյուրընկալությունը հայի հոգու բանալին է։ Երբ դու տուն ես բացում հյուրի առաջ՝ դու բացում ես քո պատմությունը, սիրտը, և արժեքները։ Հենց այս պատճառով է, որ նույնիսկ ճգնաժամային ժամանակներում, երբ քիչ բան ունենք, մենք երբեք չենք դադարում լինել հյուրընկալ ժողովուրդ։

Եվ սա միայն գեղեցիկ սովորույթ չէ։ Դա դիմակայություն է՝ օտարացմանը, բեկումն է՝ անհոգության մեջ։ Դա՝ հայ մարդուն բնորոշ՝ սեղանի շուրջ սեր փոխանցելու, տուն դարձնելու արվեստն է։