Աշխատանքային մշակույթն ու կարիերայի զարգացումը Երևանում ու մարզերում

  Հայաստանում աշխատանքի շուկայի և աշխատանքային մշակույթի ձևավորումը վերջին տասնամյակներում անցել է մի շարք փոփոխությունների միջով։ Երևանում և մարզերում աշխատանքային մշակույթը, կարիերայի հնարավորությունները, աշխատաշուկայի կառուցվածքը և աշխատողների մոտեցումները հաճախ ունեն զգալի տարբերություններ։ Այս տարբերությունները պայմանավորված են ինչպես տնտեսական, այնպես էլ սոցիալական, մշակութային և ենթակառուցվածքային գործոններով։

Աշխատանքային մշակույթը Երևանում

 Երևանը Հայաստանի տնտեսական, վարչական և կրթական կենտրոնն է։ Այստեղ կենտրոնացած են հանրապետության գրեթե բոլոր խոշոր պետական մարմինները, բանկերը, միջազգային կազմակերպությունները, ՏՏ ոլորտի ընկերությունները, ֆինանսական կառույցները, բարձրագույն կրթական հաստատությունները և առողջապահության առաջատար կենտրոնները։

 Երևանում աշխատանքի մշակույթն ավելի մոտ է միջազգային չափանիշներին։ Շատ ընկերություններ ունեն հստակ մշակված ներքին կարգավորումներ, աշխատանքային ժամերի ճկունություն, զարգացած մենեջմենթային մեխանիզմներ և մասնագիտական աճի հարթակներ։ Մասնավորապես ՏՏ ոլորտում, ֆինանսական ծառայություններում, խորհրդատվական ընկերություններում և միջազգային կազմակերպություններում հաճախ կիրառվում են ժամանակակից աշխատավայրերի մոդելներ՝ աշխատակիցների զարգացման ծրագրերով, թրեյնինգներով և վերապատրաստումներով։

 Բացի դրանից, Երևանում շատ ավելի մեծ է հնարավորությունների բազմազանությունը․ մասնագետները կարող են ավելի հեշտ փոփոխել աշխատանքը, փորձել տարբեր ոլորտներ և մասնակցել տարբեր մասնագիտական միջոցառումների։ Սոցիալական կապերն ու մասնագիտական ցանցերը (networking) նույնպես շատ ակտիվ են։

Աշխատանքային մշակույթը մարզերում

 Մարզերում աշխատանքային մշակույթը հիմնականում ավելի ավանդական է։ Տնտեսության կառուցվածքը նույնպես տարբեր է։ Շատ մարզերում գերակշռում են գյուղատնտեսությունը, մանր ու միջին ձեռնարկությունները, հանրային ծառայությունները, հանքարդյունաբերությունը, զբոսաշրջությունը և շինարարությունը։

 Մարզերում շատ գործատուներ ավելի սահմանափակ հնարավորություններ ունեն ժամանակակից կառավարման մեթոդներ կիրառելու համար՝ կապված ֆինանսական ռեսուրսների սղության, մասնագիտական կադրերի պակասի կամ շուկայի սահմանափակ պահանջարկի հետ։ Շատ մարզերում դեռ պահպանվում է հիերարխիկ մոդելը՝ սահմանված և հազվադեպ փոփոխվող գործառույթներով։

 Մարզերում կարիերայի զարգացման հնարավորությունները սովորաբար ավելի սահմանափակ են, քանի որ աշխատանքային շուկան նեղ է։ Շատ երիտասարդ մասնագետներ ստիպված են տեղափոխվել Երևան կամ արտերկիր՝ ավելի լայն կարիերայի հեռանկարների համար։ Այնուամենայնիվ, վերջին տարիներին նկատվում է որոշակի աշխուժացում մարզերում, հատկապես՝ ՏՏ ոլորտի տարանցիկ ծրագրերի, պետության ու միջազգային կազմակերպությունների աջակցությամբ ստեղծվող բիզնես ինկուբատորների ու կրթական ծրագրերի շնորհիվ։

Ընդհանուր մարտահրավերները

 Թե՛ Երևանում, թե՛ մարզերում շարունակում են առկա լինել մի շարք ընդհանուր խնդիրներ․

• Աշխատանքային օրենսդրության ամբողջական կիրառման խնդիրներ
• Չհիմնավորված ցածր աշխատավարձեր
• Սոցիալական փաթեթների սահմանափակություն
• Աշխատողների իրավագիտակցության բացակայություն
• Կադրերի արտահոսք դեպի արտերկիր

 Բացի դրանից, աշխատանքային մշակույթի մեջ դեռ առկա է գործատու-աշխատող հարաբերությունների չհավասարակշռվածությունը։ Շատ աշխատողներ չունեն բավարար անվտանգություն՝ կապված կայուն զբաղվածության, կարիերայի աճի ու մասնագիտական զարգացման հետ։

Զարգացման միտումները

 Վերջին տարիներին նկատվում են նաև դրական միտումներ։ Հայաստանում ձևավորվում են նոր սերնդի գործատուներ, որոնք կարևորում են աշխատողների հմտությունների զարգացումը, բարենպաստ աշխատանքային միջավայրը, թիմային մշակույթը և աշխատանքի ու կյանքի հավասարակշռությունը (work-life balance)։

 ՏՏ ոլորտի զարգացումը սկսում է տարածվել նաև որոշ մարզեր՝ Գյումրի, Վանաձոր, Դիլիջան, ինչը հարթակ է ստեղծում նոր աշխատատեղերի համար մարզերում։ Կրթական նոր նախաձեռնությունները, մասնավոր և պետական համագործակցությունը նույնպես նպաստում են մասնագիտական աճի հնարավորությունների ընդլայնմանը։

 Հայաստանում աշխատանքային մշակույթը և կարիերայի զարգացման հնարավորությունները շարունակում են զարգանալ ու փոխվել։ Երևանում այդ գործընթացն ավելի արագ է ընթանում, մինչդեռ մարզերում դեռ առկա են զգալի մարտահրավերներ։ Սակայն ժամանակակից կրթական ծրագրերը, ՏՏ ոլորտի տարածումը և պետական աջակցության նոր մեխանիզմները հնարավորություն են տալիս աստիճանաբար հավասարեցնել հնարավորությունները և բարելավել աշխատանքային մշակույթի որակը ամբողջ երկրում։