Ազգային տարազներ. ինքնության հագուստ

 Ազգային տարազը միայն հագուստ չէ. այն ազգի հոգևոր կերպարի, պատմության, ապրելակերպի ու գեղագիտության արտացոլումն է։ Տարազը պատմում է այնպիսի բաներ, որոնք գրված չեն գրքերում՝ ո՛չ միայն այն մասին, թե ինչպես է հագնվել ժողովուրդը տարբեր դարերում, այլև այն, թե ինչպես է մտածել, ապրել և երազել։

1. Հայկական տարազ. ասեղնագործված ինքնություն

  Հայկական ազգային տարազը առանձնանում է գունավոր հագուստով, նուրբ ասեղնագործությամբ, գոտիների և գլխազարդերի զարդարանքներով։ Դարեր շարունակ այն եղել է ոչ միայն կենցաղային հագուստ, այլև սոցիալական դիրքի, տարիքի, անգամ ամուսնական կարգավիճակի ցուցիչ։

 Կանանց տարազը հաճախ ներառել է երկար շրջազգեստ, ասեղնագործ բաճկոն, գոտի և գլխաշոր կամ գլխազարդ՝ կախազարդերով։ Մատնանուշ կամ կրծքազարդ՝ հաճախ պաշտպանիչ ուժ ունեցող համարվող նշաններով։

 Տղամարդկանց տարազը բաղկացած է եղել վարտիքից, վերնաշապիկից, գոգնոցից կամ բաճկոնից, երբեմն՝ փափախից։ Տարազը հարմարեցված է եղել կլիմային ու զբաղմունքին՝ հովվական կամ արհեստավորական։

Հետաքրքիր փաստ: Հայաստանի տարբեր գավառներում տարազը զգալիորեն տարբերվել է՝ գույներով, ձևերով, զարդանախշերով։ Օրինակ՝ Վասպուրականի կանանց գլխազարդերն արտացոլել են նաև անհատական կարգավիճան։

2. Տարազ՝ խոսք առանց բառերի

Բազմաթիվ ազգերի մոտ տարազը եղել է հաղորդակցման ձև. այն «պատմել» է մարդու ծագման, դասակարգային պատկանելության, մասնագիտության կամ տոնական տրամադրության մասին։ Օրինակ՝

  Ճապոնական կիմոնոն՝ իր պատկերի ու գույնի միջոցով ցուցադրել է մարդու տարիքը, ամուսնական կարգավիճակը կամ սեզոնը։

  Մարոկկոյում կանանց ժելաբան՝ գլխաշորով կամ առանց՝ ցուցադրել է ամուսնացած լինելը։

  Սկանդինավյան երկրներում՝ տարազի զարդանախշերը կապված են եղել վիկինգների պաշտամունքային խորհրդանիշների հետ։

3. Գույների և խորհրդանիշների լեզուն

Տարազներում օգտագործված գույները երբեք պատահական չեն եղել։ Օրինակ՝

-Կարմիրը՝ կյանքի, սիրո և պաշտպանիչ ուժի, 

-Կապույտը՝ խաղաղության ու հավերժության,

-Սևը՝ հոգևոր խորության կամ վշտի,

-Սպիտակը՝ մաքրության և նոր կյանքի խորհրդանիշ։

Հայկական տարազներում զարդանախշերը հաճախ ունեցել են արեւի, կյանքի ծառի կամ հացահատիկի խորհրդանիշեր, որոնք պետք է ապահովեին պտղաբերություն ու բարեկեցություն։

  4. Տարազը՝ որպես արվեստի ձև

  Տարազը ոչ միայն գործնական հագուստ է եղել, այլև՝ գեղարվեստի մի ձև։ Այն փոխանցվել է սերունդներով՝ մայրիկից դուստրին, վարպետից աշակերտին։ Ասեղնագործությունները, ձեռագործ ժանյակները, ձեռքով ներկված կտորները ստեղծվել են խնամքով ու սիրով։

5. Տարազն այսօր. վերածնունդ նոր ձևով

Ժամանակակից դիզայներները՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ աշխարհի տարբեր անկյուններում, նոր շունչ են տալիս ազգային տարազին։ Գեղարվեստական տարրերը տեղ են գտնում նորաձևության մեջ՝ որպես բեմական հագուստ, քաղաքային ոճի մաս կամ մշակութային ինքնության ընդգծում։

Հայաստանում արդեն տասնյակ բրենդներ կամ երիտասարդ դիզայներներ օգտագործում են ավանդական տարազի տարրերը՝ ժամանակակից հագուստներում։

Ազգային տարազը պատմության, մշակույթի և ինքնության կենդանի վկայությունն է։ Այն հիշեցնում է՝ որտեղից ենք եկել, ինչով ենք հպարտ, և ինչպես կարող ենք պահպանել մեր արմատները՝ միաժամանակ շարժվելով դեպի ապագա։ Յուրաքանչյուր ասեղնագործ թելը մի պատմություն է, յուրաքանչյուր գույնը՝ զգացմունք, յուրաքանչյուր տարազ՝ մշակութային ողջ մի տիեզերք։