Ամենահարուստ, թե ամենախելացի

 

Ժամանակակից աշխարհում բավական տարածված է այն հարցադրումը, թե ավելի կարևոր է լինել ամենահարուստը, թե՝ ամենախելացին։ Հարցը հնչում է պարզ, սակայն իր հիմքում այն ունի խորքային սոցիալական, բարոյական և փիլիսոփայական ենթատեքստեր։

 Առաջին հայացքից կարող է թվալ, թե հարստությունն ավելի գործնական ու հասանելի նպատակ է։ Այն թույլ է տալիս լուծել կենցաղային խնդիրներ, ձեռք բերել ցանկալի առարկաներ, ապահովել որոշակի հեղինակություն։ Բազմաթիվ մարդիկ ձգտում են հարստության հենց այս գործնական արժեքի համար։ Հարստությունը հաճախ ընկալվում է որպես հաջողության չափանիշ։ Շատերին թվում է, թե հարուստ մարդն անպայման երջանիկ է, վստահ, կայացած։ Սակայն իրականությունը երբեմն շատ ավելի բարդ է։

 Խելացիությունը հարստությունից տարբերվող արժեք է։ Այն չի երևում մակերեսային մակարդակում՝ մեքենայի, տան կամ շքեղ հագուստի տեսքով։ Սակայն խելացի մարդը հաճախ ունի այն, ինչը պակասում է շատ հարուստների՝ լայն մտածողություն, վերլուծական կարողություն, ստեղծագործական մոտեցում խնդիրների լուծմանն ու ինքնաճանաչողություն։ Խելքը միայն բարձր գնահատականներ ունենալը չէ։ Դա կարող է լինել մարդկանց հետ աշխատելու կարողությունը, երկարաժամկետ մտածելակերպը, կամ նույնիսկ՝ սեփական սխալներից սովորելու ունակությունը։

 Ի տարբերություն հարստության, խելքը հնարավոր չէ գնել։ Հարստությունը կարող է ժառանգվել, հաղթահարվել շահումով խաղում կամ ստացվել պատահական հաջողությամբ։ Իսկ խելքը պահանջում է տարիների աշխատանք, ընթերցում, փորձ, հետաքրքրություն, համբերություն։ Բացի այդ, խելքը ինքնանպատակ չէ։ Խելացի մարդը կարող է օգտագործել իր կարողությունները՝ հասարակությանը, գիտությանը կամ մշակույթին ծառայելու համար։

 Բայց պետք չէ վերածել այս հարցը հակադրության։ Իրականում խելքը և հարստությունը կարող են լրացնել միմյանց։ Հաճախ խելացի մարդիկ են ստեղծում նորարար բիզնեսներ, տեխնոլոգիաներ, գաղափարներ՝ որոնք ի վերջո բերում են նաև նյութական հաջողության։ Միևնույն ժամանակ, շատ հարուստ մարդիկ, որոնք չունեն համապատասխան հեռատեսություն կամ խելամտություն, կարող են կորցնել իրենց ունեցվածքը մի քանի անհեռատես որոշումից հետո։ Պատմությունը լի է նման օրինակներով։

 Ավելին՝ եթե հարստությունն առանց խելքի կարող է դառնալ վտանգավոր՝ ինչպես սեփական, այնպես էլ շրջապատի համար, ապա խելքն առանց որոշակի նյութական ռեսուրսների երբեմն մնում է իր հնարավորությունների սահմաններում։ Այս առումով, հավասարակշռությունը՝ խելացիության և միջոցների միջև, իդեալական է։

 Եզրափակելով՝ հարցը, թե լինել ամենահարուստ, թե ամենախելացի, ունի տարբեր պատասխաններ՝ կախված մարդու նպատակներից, արժեքային համակարգից և կյանքի ընկալումից։ Բայց եթե ընտրությունը պետք է լինի միայն մեկը, ապա խելքը շատ ավելի կայուն, երկարաժամկետ և ազդեցիկ հիմք է՝ թե՛ անձնական զարգացման, թե՛ հասարակական բարելավման տեսանկյունից։ Հարստությունը ժամանակավոր է, խելքը՝ ձևավորող։