Փաստեր կան, որ անհերքելի են

 Ճշմարտությունները երբեմն ցավոտ են, բայց անուրանալի։ Հայոց ցեղասպանությունը դրանցից մեկն է՝ պատմական փաստ, որը ծածկադմփոց անելն ու ժխտելը ոչ միայն բարոյապես անընդունելի է, այլև վտանգավոր։ 1915 թվականին Օսմանյան Թուրքիայում հայերի զանգվածային կոտորածը՝ մեկ ու կես միլիոն մարդու կյանք խլած ոճրագործությունը, համարվում է 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունը։  

  Այսօր, երբ աշխարհի մի շարք երկրներ ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը, և երբ փաստերի միահյուս ամբողջությունը բացահայտ է պատմության, իրավունքի և մարդկային խղճի առջև, դեռ կան նրանք, որոնք փորձում են աղավաղել իրականությունը։ Բայց կան փաստեր, որոնք անհերքելի են։

Պատմական վկայություններ

Աշխարհի բազմաթիվ դիվանագետներ, լրագրողներ, առաքելական կազմակերպություններ 1915-ի իրադարձությունները արձանագրել են կենդանի ժամանակներումներում։ Ամերիկացի դիվանագետ Հենրի Մորգենթաուն իր հուշերում նշում է. «Դա ոչ թե կրոնական անհանդուրժողականության հետևանք էր, այլ՝ ծրագրված, պետական մակարդակով իրականացված բնաջնջում»։ Նմանատիպ փաստարկներ կան նաև գերմանացի զինվորականների, ֆրանսիացի լրագրողների, բրիտանացի դիվանագետների փաստաթղթերում։

Վերապրածների վկայությունները

 Ավելի քան հարյուր տարի անց էլ հայ ժողովրդի սերունդները շարունակում են պատմել իրենց պապերի ու տատերի վկայած պատմությունները։ Սարսափելի ուղիներ՝ Դեր Զորի անապատներով, բռնի տեղահանումներ, դաժան սպանդներ։ Վերապրածների վկայությունները սոսկ հուշեր չեն. դրանք կենդանի պատմություն են, ցեղասպանություն ապրած փորձառություն։

Իրավական ճանաչում

 Հայտնի փաստ է, որ 1948 թվականին ՄԱԿ-ը ընդունեց «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» կոնվենցիան, որի հիմքում մեծապես դրված էր հենց Հայոց ցեղասպանության նախադեպը։ Իսկ Ռաֆայել Լեմկինը՝ «ցեղասպանություն» տերմինի հեղինակը, հատուկ անդրադարձել է հայ ժողովրդի դեմ կատարված ոճրագործությանը՝ որպես այդ եզրի ձևավորման հիմք։

  Արձանագրված փաստ է, որ այսօրվա դրությամբ ավելի քան 30 երկիր, այդ թվում՝ Ֆրանսիան, Գերմանիան, Կանադան, Իտալիան, Հոլանդիան, Շվեդիան, Լիտվան, ինչպես նաև ԱՄՆ-ն (2021 թվականից) պաշտոնապես ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը։ Սա միջազգային իրավունքի և պատմական արդարության հաստատման կարևոր քայլ է։

Չնայած այս ամենին՝ ժխտման վտանգը շարունակվում է։ Ցեղասպանության ժխտումը շարունակվող բռնության մի ձև է։ Երբ անցյալի ճշմարտությունը մերժվում է, բացվում է դուռը նոր ոճրագործությունների համար։ Պատմությունը սովորեցնում է, որ չճանաչված և չդատապարտված հանցագործությունները հակված են կրկնվելու։ Իսկ Հայոց ցեղասպանության ժխտման քաղաքականությունը վերածվել է հարվածի՝ ոչ միայն հայության, այլև համաշխարհային արդարության դեմ։

  Ցեղասպանությունը պատմության դաժանագույն իրադարձություններից է։ Եվ պատմական պատասխանատվությունը պետք է կրի ոչ միայն հանցագործ պետությունը, այլև ամբողջ մարդկությունը հստակ դիրքորոշմամբ ու հիշողությամբ։ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը ոչ միայն հայ ժողովրդին արդարություն բերելու ուղի է, այլև պարտադիր քայլ՝ համընդհանուր մարդկայնության պահպանման համար։

Ոչ ոք իրավունք չունի մոռանալու։ 

Ոչ ոք իրավունք չունի ժխտելու։ 

Որովհետև կան փաստեր, որ անհերքելի են։