Հայկական լավաշի պատմությունը սկսել է թոնրից

  Հայկական լավաշը մեր խոհանոցային մշակույթի իսկական մարգարիտն է, որը մեծ տեղ է զբաղեցնում ազգային հպարտության և ինքնության մեջ։ Այս բարակ ու փափուկ հացը դարերի ընթացքում դարձել է ոչ միայն սննդամթերք, այլև մշակութային խորհրդանիշ։  

 Ամեն ինչ կարծես սկսել է թոնրից, երբ այն ծառայել է որպես գաղտնի պահապան։

  Հայ ժողովրդի պատմության ընթացքում թոնիրը և լավաշը հաճախ դարձրել են կենսապահովման միջոց։ Պատմում են, որ պատերազմի կամ արշավանքի ժամանակ թոնրի մեջ թաքցնում էին գանձեր, իսկ դրա վրա թխում էին լավաշ, որպեսզի թշնամին չկասկածի։ Այս հնարքը մի քանի անգամ փրկել է գյուղացիների գույքը։

 Պետք է փաստել՝ լավաշի պատմությունը սկիզբ է առնում հին ժամանակներից։ Հայկական խոհանոցում լավաշը միշտ եղել է հացի հիմնական տեսակներից մեկը, որը պատրաստվել է ընդամենը երեք բաղադրիչից՝ ալյուր, ջուր և աղ։ Տաք թոնրի վրա թխված լավաշն ունի յուրահատուկ համ և հոտ, որը չես գտնի որևէ այլ տեղում, բայցի հայկական խոհանոցից։

  Լավաշի պատրաստումը ճշգրիտ գործընթաց է, որը պահանջում է փորձ ու վարպետություն։ Լավաշի խմորը լավ հունցում են, այնուհետև բարակ շերտի տեսքով բացում։ Խմորի այս շերտը արագ թխվում է թոնրի տաք պատերին, ինչը նրան տալիս է յուրահատուկ ճկունություն և փխրունություն։  

 Թարմ լավաշը փափուկ է ու ճկուն, իսկ երբ այն չորանում է, վերածվում է կարծր շերտի։ Չոր լավաշը երկար է պահպանվում և օգտագործվում է տարբեր ուտեստների մեջ, ընդ որում՝ այն կարելի է նորից փափկացնել ջրի միջոցով։ 

 

 Մի հետաքրքիր պատմություն է փոխանցվում Սյունիքի լեռներից։ Պատմում են, որ հովիվների մի խումբ լեռներում մնացել է առանց սննդի՝ ձմեռային վատ եղանակի պատճառով։ Նրանք, իրենց մոտ ունեցած չոր լավաշը ջրով խառնելով, պատրաստել են «հացով ապուր»՝ կերակրելով ամբողջ խմբին մի քանի օր շարունակ։

  Իրականում, լավաշը բազմաբնույթ օգտագործում ունի։ Այն կարելի է ուտել թարմ բանջարեղենով, պանրով, մսով կամ պարզապես օգտագործել որպես հաց։ Մենք՝ հայերս, լավաշը կիրառում ենք ամեն տեղ՝ խորովածի ժամանակ, տոլման ուտելիս…որոնց համը անհնար է պատկերացնել առանց այս հացի։  

 Հին հայկական ավանդույթներով լավաշը ոչ միայն սնունդ էր, այլև խորհրդանշում էր ընտանեկան հարստություն ու բարեկեցություն։ Մինչ այսօր էլ ամուսնության ծեսերի ժամանակ նորապսակ զույգի ուսերին լավաշ են գցում՝ մաղթելով առատություն ու երջանկություն։  

 Իսկ ինչպիսի՞նն է լավաշը ժամանակակից խոհանոցում

Այսօր հայկական լավաշը շարունակում է իր տեղն ունենալ սեղաններին ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ աշխարհի տարբեր երկրներում՝ պահպանելով հայկականությունը։ Այն դարձել է սիրելի բաղադրիչ առողջ սննդի սիրահարների համար, քանի որ պարունակում է քիչ կալորիա և շատ հարմար է սննդակարգային ուտեստների համար։  

  ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ժառանգություն

2014 թվականին հայկական լավաշը ներառվեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցուցակում։ Սա ցույց է տալիս, որ լավաշն ունի ոչ միայն ազգային, այլև համաշխարհային նշանակություն՝ որպես հայկական մշակույթի դարավոր ժառանգություն։  

Լավաշը պարզապես հաց չէ. այն մեր պատմությունն է, ավանդույթը և հայկական համի յուրահատկությունը։  

Միշտ արժե հպարտանալ լավաշով, որը խորհրդանշում է մեր ազգային ինքնությունն ու մշակույթը։