Հայկական Ամանոր. Նավասարդից մինչև Սուրբ Ծնունդ

 Հայ ժողովուրդը դարերի ընթացքում ունեցել է Ամանորի յուրահատուկ տոնակատարություններ, որոնք ներառել են պատմական, մշակութային ու կրոնական տարրեր: Եթե այսօր Նոր տարին նշվում է հիմնականում դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 1-ն ընկած գիշերը, ապա մեր նախնիները Նոր տարին կապում էին այլ ամսաթվերի և ավանդույթների հետ։ Գիտե՞ք, որ մեր նախնիներն Ամանորը նշում էին ամռանը, իսկ հետո այն կապվեց Սուրբ Ծննդյան տոնի հետ։ Եկենք միասին բացահայտենք հայկական Ամանորի յուրահատուկ պատմությունը։  

Նավասարդ. Հնագույն Նոր տարի  

  Հին հայերը Նոր տարին նշում էին օգոստոսի 11-ին և կոչում էին Նավասարդ։ Այդ օրը մարդիկ աղոթում էին աստվածներին, զվարճանում ու խաղեր կազմակերպում։ Համարվում էր, որ այս օրը բերքառատություն ու հաջողություն բերելու ուժ ունի։ Հին հայերը տոնը կապում էին հայոց դիցաբանական պատկերացումների և բերքի առատության հետ։ Մարդիկ զոհաբերություններ էին անում՝ նվիրված հեթանոս աստվածներին, հատկապես՝ Անահիտին և Վահագնին։ 

 Նավասարդը ոչ միայն նոր տարվա, այլև վերածննդի ու ուրախության խորհրդանիշ էր։ Նավասարդի տոնակատարությունները հաճախ տեղի էին ունենում Բագրևանդ գավառի Ախուրյանի շրջակայքում, որը համարվում էր դիցաբանական սրբավայր. տոնակատարությունները հաճախ անցկացվում էին բնության գրկում՝ երգ ու պարով։ Մարդիկ այս օրը խնդրում էին հաջողություն, բերքի առատություն ու խաղաղություն։  

Սուրբ Ծնունդ. Հոգևոր/քրիստոնեական Նոր տարի  

 Հայոց պատմության մեջ քրիստոնեության ընդունումից հետո (301 թ.) Նոր տարվա ավանդույթները փոխակերպվեցին։ Հայ Առաքելական եկեղեցին սկսեց առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնել Սուրբ Ծննդյան տոնին, որը նշվում է հունվարի 6-ին Աստվածհայտնությամբ։ 

 Սուրբ Ծնունդը, ի տարբերություն աշխարհիկ Նոր տարվա, կրում է ավելի հոգևոր բովանդակություն։ Սուրբ Ծննդյան գիշերը եկեղեցիներում հնչում են տոնական ժամերգություններ. Հայոց եկեղեցին տոնի ընթացքում ընթերցում է Ավետարան, հիշատակում Հիսուսի ծնունդն ու մկրտությունը, իսկ ընտանիքներում պատրաստվում են հատուկ ուտեստներ՝ որպես նոր տարվա օրհնություն։ Այս տոնն ավելի հոգևոր բնույթ ունի. այն հիշեցնում է նոր կյանքի սկիզբը։  

 Ժամանակակից Նոր տարի  

 Խորհրդային շրջանում Նոր տարին ձեռք բերեց աշխարհիկ բնույթ։ Հունվարի 1-ը դարձավ հիմնական տոնական օր, իսկ տոնածառի տեղադրումը՝ կարևոր խորհրդանիշ։ Այսօր Ամանորը նշվում է դեկտեմբերի 31-ին։ Գիշերը՝ ժամը 12-ին, բոլորը միմյանց բարեմաղթանքներ են ասում, իսկ հետո սկսվում է զվարճալի մասը՝ երգ ու պար, խնջույք և նվերներ։ Ամանորը հայկական մթնոլորտում ընտանեկան տոն է համարվում, երբ ընտանիքի անդամներն ու բարեկամները հավաքվում են մեկ սեղանի շուրջ, փոխանակվում են ոչ միայն ջերմ խոսքերով, այլև հուշերով։ Եվ վստահաբար, հայկական այս Ամանորը լիարժեքության զգացում է տալիս յուրաքանչյուրիս։ 

 Պետք է փաստենք՝ այսօր Նոր Տարին Հայաստանում նշվում է մեծ շուքով՝ հյուրընկալությամբ, նվերներով ու խոհանոցային առատությամբ։   

 Ամանորը նաև հյուրընկալության տոն է Հայաստանում. ամեն տանը դռները բաց են բարեկամների և ընկերների առաջ։ Սեղանները լցված են ազգային ուտեստներով՝ տոլմայից մինչև գաթա։  

Նոր տարվա խորհուրդը հայ մշակույթում 

  Անկախ ժամանակաշրջանից և տոնակատարության ձևից՝ Ամանորը հայերի համար եղել և մնում է վերածննդի, հույսի և խաղաղության խորհրդանիշ։ Նոր տարին, լինի Նավասարդը թե Սուրբ Ծնունդը, արտացոլում է հայ ժողովրդի ամուր կապը իր մշակույթի, հավատքի և ավանդույթների հետ։  

  Չնայած ժամանակներն ու սովորույթները փոխվել են, Նոր տարին հայերի համար միշտ եղել է հույսի, սիրո և համերաշխության տոն։ Այն կապում է մեր անցյալը ներկային, հիշեցնում մեր արմատները և միահյուսում ընտանիքները։  

  Հայկական Ամանորը յուրօրինակ մի ճանապարհորդություն է անցյալի ու ներկայի միջև։ Այն մեզ հիշեցնում է մեր արմատները և միավորում ավանդույթները՝ ստեղծելով տոնական անզուգական մթնոլորտ, որն ունակ է ջերմ հիշողություններ ստեղծել։