ՀԵՔԻԱԹԱԹԵՐԱՊԻԱ: ԵՐԲ ԵՎ ՈՐՏԵՂ Է ԿԻՐԱՌՎՈՒՄ:

Հեքիաթաթերապիան արտթերապիայի ուղղություններից մեկն է, որն աշխատում է ենթագիտակցական մակարդակում գտնվող խորհրդանիշների միջոցով։ Այսինքն՝ հեքիաթի հերոսները, կենդանիները, ծառերը և բնության այլ երևույթներ հանդիսանում են խորհրդանիշներ, որոնց հետ անձը անցնում է ճանապարհ` վերջիններիս իրեն նմանեցնելով կամ նմանակելով: Այս դեպքում անձն ավելի հեշտությամբ է կարողանում խոսել, արտահայտվել, ավելի հեշտ է կարողանում կառուցել մտքեր, կարծիքներ, ծրագրավորել գործողություններ, քանի որ այն կատարում է հեքիաթի հերոսների անունից:

Թերապևտիկ հեքիաթները սովորաբար ունենում են հստակ կառուցվածք՝ սկիզբ, որի ընթացքում որոշվում է հեքիաթի ընդհանուր բնույթը, գագաթնակետ, որի ընթացքում տեղի են ունենում հիմնական խնդիրների հետ բախումները, և ավարտ, որը պարտադիր պետք է դրական ելք ունենա:

Այսպիսով, կիրառելով որոշակի գործողությունների պլան հեքիաթի հերոսների համար, անձը այդ մտքերը տեղափոխում է նաև իր ենթագիտակցություն և, իր կյանքում կիրառելով այդ պլանը, կարողանում է լուծել որոշակի խնդիրներ։

Հեքիաթաթերապիան միայն հեքիաթի ընթերցանությունը չէ, այլ նաև հեքիաթի ստեղծագործումը, փոփոխումը, շարունակումը, բեմադրումը և այլն։ Երեխայի խնդրից կախված՝ կիրառում ենք տարբեր տեսակներ։

Գոյություն ունեն նաև մասնագիտական հեքիաթներ, որոնք ծնողները կարող են փնտրել և գտնել համացանցում։

Հեքիաթների տեսակները

Ընդհանուր առմամբ հեքիաթները լինում են հեղինակային` ստեղծագործական և ժողովրդական` համընդհանուր։ Ստեղծագործական հեքիաթները` գրողների կամ ծնողների կողմից գրված, տանը կարող են կիրառել ծնողները։ Ժողովրդական հեքիաթների հեղինակը ժողովուրդն է, դրանք բնորոշում են այդ ժողովուրդների նիստուկացը, մտածելակերպը, որոնց նմանակները կարելի է գտնել տարբեր ժողովուրդների մոտ: Վերջիններս ևս կիրառվում են հոգեթերապիայում:

Եթե երեխան հաշմանդամություն ունի, այս դեպքում հեքիաթաթերապիան որոշակի առանձնահատուկ փոփոխություն չի կրում։ Միայն մտավոր խնդիրների դեպքում աշխատում են ընտրել ավելի պարզ հեքիաթներ:

Երբ կարելի է կիրառել հեքիաթաթերապիան

Հեքիաթաթերապիան խորհուրդ չի տրվում կիրառել միայն այն դեպքում, երբ կա իրականության հետ կապի կորստի խնդիր։ Օրինակ՝ շիզոֆրենիայի դեպքում այն կարող է ավելի սրել այդ իրավիճակը։

Այսպիսով, եթե, երեխան ունի, օրինակ` վախի խնդիր, գիշերը չի կարողանում քնել, քանի որ վախենում է, որ սենյակում կարող է լինել որևէ կենդանի, օրինակ՝ ոզնի, որը կարող է ծակել իրեն, ապա այս դեպքում ծնողը կարող է առաջարկել մի հեքիաթ, որը կօգնի հաղթահարելու այս վախը։ Օրինակ` եթե երեխայի սիրած կենդանին արջուկն է, առաջարկում են մի իրավիճակ, որտեղ գլխավոր հերոսը արջուկն է, իրավիճակը առավելագույնս մոտեցնում են իրականությանը: Եթե երեխան մեծ եղբայր ունի, ապա արջուկը նույնպես պետք է ունենա մեծ եղբայր, հայր ու մայր, այն կարևոր անձինք, որոնք առկա են երեխայի կյանքում։ Կարող են այնպես ձևակերպել, որ արջուկն ընկերանա ոզնու հետ, որ ոզնին ևս կարող է վախենալ և այդքան էլ չի տարբերվում արջուկից, նրանք կարող են գիշերով միասին որոշակի ճանապարհ անցնել, խաղալ, նայել լուսնին, աստղերին և այլն։ Այսինքն` երեխան, ընկերանալով իր վախի հետ, փորձում է այն հաղթահարել:

Սակայն դրական կողմերը նշելով հանդերձ` չպետք է մոռանալ բացասականի մասին, որ ոզնին կարող է ծակել (պահպանում ենք ամբողջականության սկզբունքը): Սա անհրաժեշտ է, որպեսզի երբ երեխան իրականում շփվի ոզնու հետ, այն կարող է իսկապես երեխային վնասել կամ հարցնել, թե ինչու էին իրեն ստել:

Հեքիաթը ոչ միայն լավ թերապևտիկ, այլ նաև ախտորոշիչ, զարգացնող, դաստիարակող մեթոդ է, որը կարող է կիրառել ոչ միայն մասնագետը, այլև ծնողը գրագետ հարցադրումների միջոցով: Հեքիաթների միջոցով հնարավոր է հասկանալ երեխայի դիրքորոշումը տարբեր հարցերի շուրջ, նրա արժեհամակարգը, վախերը, անհանգստությունները, դրդապատճառները և այլն: Կարող են երեխային ուղղորդել, բացատրել, թե ինչ կարող է լինել այս կամ այն դեպքում (օրինակ` եթե ինքն էլ հետևի այդ հերոսի արարքներին)՝ երեխային ընտրության հնարավորություն տալով:

Այս ուղղությունը կիրառելի է թե՛ երեխաների, թե՛ մեծահասակների համար: Հեքիաթաթերապիան օգնում է հոգեբանին հաճելի շփում հաստատել այցելուի հետ, հաղթահարել նրա հոգեբանական դիմադրությունը և աշխատել նրա այնպիսի խնդիրների հետ, որոնք նա այս կամ այն պատճառով դեռ պատրաստ չէ քննարկել:

Հեքիաթում հնարավոր է այն ամենն, ինչը հնարավոր չէ իրական կյանքում: Այն այցելուին հիանալի հնարավորություն է տալիս հասկանալ և ընդունել սեփական անձն ու շրջապատող աշխարհն այնպիսին, ինչպիսին  կա, բարձրացնել ինքնագնահատականը և փոխվել ցանկալի ուղղությամբ: Հեքիաթներում ամեն ինչ լցված է ներդաշնակությամբ, որն էլ փոխանցվում է այցելուին:

Թե՛ հեքիաթներում, թե՛ իրական կյանքում ներդաշնակ անձը հանդես է գալիս որպես արարող, իսկ ոչ ներդաշնակը` որպես քայքայող: Ցանկացած հեքիաթ բարու հաղթանակն է չարի դեմ: Հեքիաթաթերապիայի ընթացքում հոգեբանը պետք է խթանի արարողին և շտկողական վարքի մղի քայքայողին, որպեսզի հեքիաթի վերջում դարձյալ բարին հաղթի:

Ժամանակակից երեխային բավարար չէ պարզապես հեքիաթ կարդալ, զրուցել բովանդակության և նրա հերոսների մասին, այլև անհրաժեշտ է նրան սովորեցնել բացահայտել հեքիաթում թաքնված իմաստները և կյանքի դասերը: Լսելով այդ ամենը` երեխան աստիճանաբար գիտելիքներ կկուտակի այս աշխարհի վերաբերյալ, ձեռք կբերի կարևորագույն բարոյական արժեքներ: Հատկանշական է, որ այն երեխաները, որոնց համար հեքիաթ են կարդում, ոչ միայն ավելի արագ են սկսում խոսել, այլև կազմում են նախադասություններ սահուն, գրական լեզվով:

Թերապևտիկ հեքիաթների տեսակները

Ժողովրդական հեքիաթները կազմվել են դարերի ընթացքում, պահպանել բարոյական սկզբունքները, մարդկանց միջև ունեցած փոխհարաբերությունները, այդ իսկ պատճառով էլ միշտ կիրառվել են մանկավարժական նպատակներով:

Ուսուցողական հեքիաթները երեխաներին պատմում են նոր հասկացությունների մասին, հիմք են հանդիսանում նոր գիտելիքների ձեռք բերման համար: Այս հեքիաթներում շնչավորվում են  թվերը, տառերը, առարկաները և այլն:

Դուք հավանաբար գիտեք` ինչ հեքիաթներ են դուր գալիս Ձեր երեխային: Դա նշանակում է, որ նա ենթագիտակցաբար արդեն ընտրել է հեքիաթի իր սիրելի հերոսին և փորձում է նմանակել նրան: Փորձեք հեքիաթ հորինել Ձեր երեխայի հետ միասին, և Դուք կբացահայտեք նրա գաղտնի մտքերն ու ցանկությունները:

Հեքիաթներ լսելու ընթացքում երեխաներն ակամայից գիտելիքներ են կուտակում իրենց և շրջակա միջավայրի մասին, ձևավորվում է երեխայի անձը, դրվում է նրա հետագա կյանքի հիմքը:

Հեքիաթ լսելով` երեխան իրեն նույնականացնում է իր կյանքի իրավիճակը հիշեցող հերոսի հետ, վերապրում է նրա տխրությունն ու ուրախությունը: Նրա հետ  միասին հայտնվում է խնդիրների մեջ և դրանցից ելքեր փնտրում: Դրա շնորհիվ իրական կյանքում նա սկսում է իրեն զգալ ավելի պաշտպանված և ինքնավստահ` օգտագործելով դրական հերոսի կիրառած հնարքները իր խնդիրները կարգավորելու հարցում:

by Mariam Sargsyan