Ինչպես են դիմավորում Ամանորը տարբեր երկրներում

Հայաստան

Հին հայկական օրացույցը կազմված էր 12 ամիսներից, յուրաքանչյուրը 30 օր և 13 ամիսներից, յուրաքանչյուրը բաղկացած հինգ օրերից: Դրանք են՝ Նավասարդ, Օրի, Նավասարդի, Հոռի, Աահմի, Տրէ, Քաղոց, Արաց, Մեհեկի, Արեգ, Ահեկան, Մարերի, Մարղաց, Հրոտից և Ավելեաց:

Ամիսների անունները լեգենդային ծագում ունեն: Որոշ քրոնիկներ կարծում են, որ ամիսներն իրենց անուններն են ստացել Հայկ Նահապետի 12 երեխաների անուններից: Հին հայերի մոտ ոչ միայն ամիսները, այլ նաև օրերը, ժամերը ունեին իրենց անվանումները: Ժամերի անվան մեջ արտացոլվում է երկնակամարի գունային երանգի փոփոխությունը: Այդ անվանումներից մի քանիսը մինչ այսօր պահպանվել են, օրինակ՝ այգ-լուսաբաց, աղջամուղջ-մթնշաղ, առավոտ:

Հայերը ունեցել են Նոր տարվան վերաբերող 3 տոներ՝ Ամանոր, Նավասարդ կամ Կաղանդ և հունվարի 1-ը:

Մինչ մ.թ.ա. 25 դարը մեր նախնիները Նոր Տարին նշել են մարտի 21-ին՝ գիշերահավասարի օրը: Այդ ընտրությունը պատահական չէր: Հին ժամանակներում հայ քահանաները, հիմնվելով իրենց դիտարկումների վրա, համոզվեցին, որ բնությունն արթնանում է գարնան սկզբին:

Երկրորդ Նոր Տարվա տոնը Նավասարդն է, որը տոնվել է օգոստոսի 11-ին: Համաձայն լեգենդի, Հայկ Աղեղնավորը սպանելով Բելին, ազատություն տվեց իր և ապագա սերունդներին: Դա տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 2492 թվականին՝ օգոստոսի 11-ին: Եվ այդ օրը դարձել է նոր տարվա սկիզբ հայերի համար: 
Նոր Տարվա գլխավոր ներկայացումը տեղի է ունեցել Արածանի գետի երկու ափերին: Տոնակատարությանը ներկա են եղել թագավորն ու թագուհին: Այստեղ էին ժամանում Հայաստանի տարբեր ծայրերից:

Տոնակատարության իմաստը ոչ միայն ուրախությունն էր, այլ նաև ազգի միասնությունը:

Հայաստանի տարբեր մարզերի եղանակային տարբերությունից կախված տարբեր ճաշատեսակներ էին մատուցվում: Սակայն կար ընդհանուր մի բան, որը զարդարում էր բոլորի սեղանը և ազգային յուրահատկություն էր ներկայացնում: Դա ցորենն էր, որը միայն Հայաստանում էր աճում:

Կա հին հայկական ասույթ. <<Առանց գինի Նոր Տարին կգա, առանց նգածաղիկ ոչ>>: Հնում նգածաղիկը ամենահայտնի համեմունքն էր, որն աճում էր Մասիսի լանջերին: Այդ շրջանում ապրող հայերը հավաքում և չորացնում էին, հետո տարածում Հայաստանով մեկ: Եվ որ շրջանում էլ ապրեր հայը, Նոր Տարում նա միշտ ուներ նգածաղիկ: Նգածաղիկը բոլոր հայերին կապում էր Մասիսի հետ:

18-րդ դարում Սիմոն Երեվանցու օրացույցով հունվարի 1-ը ընդունվեց որպես Նոր Տարվա սկիզբ: Սակայն մինչ այդ Հայաստանի տարբեր վայրերում Նոր Տարին արդեն տոնում էին հունվարի մեկին: Հունվարմեկյան Նոր Տարվա ճաշատեսակների մեջ ներառված են մթերքներ, որոնց անվանումները սկսվում են Ն տառով՝ նգածաղիկ, նուռ, նուշ և այլն:

Լոնդոն

Լոնդոնը ամանորին գրավում է մեծ թվով մարդկանց տարբեր երկրներից նրանով, որ այստեղ շատ սեզոնային զեղչեր են լինում, կազմակերպվում են անմոռանալի միջոցառումներ, և փողոցները ավելի պայծառ և փայլուն են դառնում:

Այս երկրում Ամանորի գալստյան մասին ավետում է հայտնի Բիգ Բենի ղողանջները: Ամանորյա տոնակատարությունների կենտրոնը համարվում է Տրաֆալգարյան հրապարակը: Դեռևս 1841 թ.-ին Վիկտորիա թագուհին Անգլիայում հրամանագիր հրապարակեց գլխավոր տոնածառի ստեղծման թույլտվության մասին: Տրաֆալգարյան հրապարակով  ամեն տարի անցնում է Լոնդոնյան ամանորյա շքերթը, որը համարվում է  ամանորյա ամենամեծ երթը աշխարհում:

Այդ շքերթին մասնակցում են ավելի քան 10000 մարդ: Նրանց թվում շատ երաժիշտներ, պարողներ, ծաղրածուներ և ակրոբատներ են: Անգլիացիների մեծ մասը Ամանորը անց են կացնում ընտանիքի հետ: Ամանորի հիմնական մասը կազմում է տոնական ընթրիքը: Նրանք պատրատում են հատուկ տրադիցիոն ճաշատեսակներ:

Նախաճաշին սովորաբար մատուցվում է վարսակի բլիթներ, պուդինգ, պանրի յուրահատուկ տեսակ՝ կեբբեն (Kebben), ճաշին տապակած սագ կամ բիֆշտեքս, խնձորով կարկանդակ: Սեղանի զարդը համարվում է թխվածքը: Հին բաղադրատոմսի համաձայն այն պետք է լցոնված լինի հետևյալ իրերով, որոնք ըստ ավանդույթի կանխագուշակում են եկող տարվա ճակատագիրը. դրանք են՝ մատանի-ամուսնություն, դրամ-հարստություն, փոքրիկ նալ- հաջողություն:

Տունը ավանդույթի համաձայն զարդարում են օմելայի, օստրոլիստի տերևներով: Անգլիացիների մոտ օմելան մոգական ծառի սիմվոլ է:

 Այս երկրում ամենահայտնի ամանորյա ավանդույթը դա առաջին հյուրի ավանդույթն է: Տարին հաջող կլինի, եթե Նոր Տարին ազդարարող զանգերի ղողանջներից հետո, տան առաջին հյուրը լինի երիտասարդ մարդ՝ մուգ մազերով:

Անգլիայում հյուրը իր հետ պետք է բերի հաց, ածուխ, պտղունց աղ, որոնք խորհրդանշում են սնունդը, տաքությունը, բարօրությունը: Սովորության համաձայն առաջին հյուրը, տուն մտնելով, լուռ մոտենում է բուխարուն և այնտեղ նետում ածուխ, և միայն դրանից հետո բոլորը շնորհավորում են միմյանց:

Անգլիացիները թանկարժեք նվերներ չեն մատուցում այս տոնին: Անգլիայում ընդունված չէ Ամանորին ընտրել ինչ-որ թանկարժեք էքսկլյուզիվ հուշանվեր կամ զարդ:

Նրանց ավանդական նվերները ոչ թանկարժեք իրեր են՝ բանալու կախազարդ, գարեջրի բաժակ, բուրավետ մոմեր, գեղեցիկ տիկնիկներ հուշանվերի տեսքով և թեյի գդալներ: Ամանորյա նվերները անգլիացիները ընտանեկան շրջանակում բաժանում են վիճակահանության միջոցով:

Անգլիական Ձմեռ պապուն անվանում են Սանտա Կլաուս: Քնելուց առաջ երեխաները տոնածառից կախում են գուլպա, որի մեջ Սանտա Կլաուսը պետք է դնի նվերները: Լեգենդի համաձայն Սանտա Կլաուսը մեկ անգամ ծխնելույզով իջնելուց գցել է մի քանի ոսկյա դրամներ:  Դրամները կընկնեին վառարանի մեջ և կկորչեին, եթե դրանք չընկնեին գուլպայի մեջ, որոնք կախված էին չորանալու համար: Դրանից հետո երեխաները կախում են գուլպաներ բուխարուց՝ հույս ունենալով դրանք գտնել նվերներով լի:

Երեխաները գրում են նամակներ Սանտա Կլաուսին իրենց ցանկությունների տեսքով, բայց դրանք փոստով ուղարկելու փոխարեն, նետում են կրակի մեջ: Իսկ Սանտա Կլաուսը ընթերցում է ծուխը:

Գերմանիա

Մինչ ժամացույցը 12-ն է խփում, գերմանացիները փոքրից տարեց բարձրանում են աթոռներին, որպեսզի ժամի վերջին հարվածի հետ ուրախ բացականչություններով և շնորհավորանքներով <<ցատկեն>> Նոր Տարվա մեջ:

Այդ գիշեր գերմանացիները տանը չեն մնում, Նոր տարվա առաջին րոպեներին նրանք դուրս են գալիս փողոց, որպեսզի տոնը շարունակեն գարեջրատներում և ռեստորաններում: Ամենաֆանտաստիկ արարողություններից մեկը անց է կացվում Բեռլինում՝ 2 կմ ձգվող ամբոխը՝ տոնող և պարող մարդկանցից կազմված: Մինչ մեծերը ուրախանում են, փոքրիկ գերմանացիները սպասում են  Սանտա Նիկոլաուսին, որը կգա եղնիկի վրա նստած և անպայման կթողնի նվերներ պատուհանագոգին:

Ավստրիա

Նոր տարին Ավստրիայում անվանում են Սուրբ Սիլվեստերի օր: Այդ Սրբի պատվին ավստրիացիները պատրաստում են պունշ դարչինից, շաքարից և կարմիր գինուց: Ռեստորաններն ու հյուրանոցները ձևավորվում են կանաչ շղթաներով: Ավստրիական Նոր Տարին շատ պայծառ է, ամենուր կոնֆետներ են, բազմագույն զարդարանքներ և շոմպայն:

 Ավստրիայում հավատում են, որ հին տարվա ցանկացած չար ոգի չքվում է, երբ երկինք է բարձրանում տոնական հրավառությունը: Եկեղեցու գմբեթներից հնչում են շեփորների ձայները, որոնք ըստ ավանդույթի ավետում են Նոր Տարվա սկսելու մասին: 

Վիեննայի օպերայում դեկտեմբերի 31-ին  և հունվարի 1-ին Շտրաուսի <<Չղջիկը>> օպերետան: Առանց դրա չի անցնում ոչ մի Նոր Տարի Ավստրիայում: Կարելի է ասել, որ այս ստեղծագործությունը համարվում է ամանորյա տոնակատարության սիմվոլ:

Ավստրիացիների ամանորյա կերակրացանկի գլխավոր ճաշատեսակը կաթնային խոզն է, որը խորհրդանշում է հաջողություն նոր տարում: Սովորության համաձայն սեղանները զարդարվում են փոքրիկ խոզուկներով՝ պատրաստված մարցիպանից, շաքարից, սերուցքային շերտից, խմորից կամ շոկոլադից: Ինչպես նաև սեղանը զարդարվում է 4 տերև ունեցող երեքնուկով, որը նույնպես խորհրդանշում է հաջողություն: Երբեմն, խոզուկներին ուտելուց հետո, մատուցվում է կանաչ պաղպաղակ՝ 4 տերև ունեցող երեքնուկի տեսքով անանուխով զարդարված:

Ավստրիայում նոր տարին սկսվում է Fasching անվանմամբ կառնավալային խնջույքով: Ավանդույթին համաձայն, այդ ժամանակահատվածում կազմակերպվում են պարահանդեսներ և տոնական երեկոներ:

Խոզը և գարեջուրը Ավստրիայում ամանորյա սեղանի ավանդական հյուրասիրություներն են: Մարդիկ միմյանց տալիս են խոզի, ոսկե դրամների, երեքնուկի տեսքով փոքրիկ շոկոլադե կամ մարցիպանից պատրաստված հուշանվերներ հաջողության համար (Glucksbringer):

Իտալիա

Իրենց բնավորությանը համապատասխան իտալացիները Նոր Տարվան ընդառաջ իրենց  տների պատուհաններից նետում են ողջ հին և անպետք իրերը, դրա համար այստեղ շատ ուշադիր է պետք լինել , այլապես անսպասելիորեն գլխիդ կարող է ընկնել աթոռ կամ արդուկ…

Գիշերը ազատվելով ավելորդ իրերից՝ առավոտյան իտալացիները հագնում են միայն նոր հագուստ:

Իտալացի երեխաները սրտատրոփ սպասում են առավոտվան, որպեսզի վերջապես իմանան, թե ինչ է կախարդուհի Բեֆանան դրել իրենց գուլպաների մեջ: Մեծերը ավելի են հավատում իտալական ձմեռ պապուն- բաբբո Նատալեին:

Առանց նվեր Իտալիայում ոչ ոք չի մնում: Հնուց իտալական պրովինցիաներում գործում է այսպիսի սովորություն. Հունվարի 1-ին վաղ առավոտյան անհրաժեշտ է բերել <<նոր ջուր>> աղբյուրից: <<Եթե դու ոչինչ չունես ընկերներիդ նվիրելու, նվիրիր <<նոր ջուր>> ձիթապտղի ճյուղով>>, ասում են ճարպիկ իտալացիները: Համարվում է, որ այդպիսի ջուրը երջանկություն է բերում:

  Մարիանա Սարգսյան