Ալեքսանդր Մակեդոնացի

Նա մեծ զորավար էր ու նվաճող և հպատակեցրեց Հին Արևելքի շատ պետություններ: Դեռ երեխա ժամանակ մի անգամ նա իր հոր՝ Մակեդոնիայի թագավոր Փիլիպոս 2-րդի, և նրա շքախմբի աչքի առջև սանձեց վայրի ձիուն: Բոլորն ապշել էին Ալեքսանդրի ճարպկությամբ ու խիզախությամբ, իսկ Փիլիպոս թագավորը գրկեց նրան և ասաց. <<Զավա՜կս, քեզ արժանի թագավորություն գտիր, Մակեդոնիան խիստ փոքր է քեզ համար>>:

Ալեքսանդրը շռայլորեն օժտված էր բնությունից՝ խելացի էր, խորաթափանց, համարձակ: Նրա դայակը՝ Լեոնիդասը, թագավորի որդուն դաստիարակում էր ինչպես ռազմիկի, որ նա լինի տոկուն, ուժեղ, ուտելու մեջ անքմահաճ:

Ալեքսանդրը հետագայում հիշում էր, թե ինչպես էր Լեոնիդասն իրեն <<նախաճաշի փոխարեն առաջարկում գիշերային արշավ, իսկ ճաշին՝ աղքատիկ նախաճաշ>>:

Եվ Ալեքսանդրը մեծացավ ուժեղ ու անվեհեր: Նա չէր հանդուրժում պարապությունը և հաճախ ասում էր. <<Ոչ մի բան ավելի անտանելի չէ, քան անհոգ կյանքն ու շռայլությունը, և ոչ մի բան ավելի վեհ չէ, քան աշխատանքը>>:

Ալեքսանդրի ուսուցիչը հին ժամանակների նշանավոր գիտնական Արիստոտելն էր: Նա թագավորի որդու հետ զրուցում էր տիեզերքի ու բնության, մարդու և պետության մասին:

Եվ պատանին ուսուցչին ասում էր, թե կցանկանար բոլորին գերազանցել ոչ այնքան ֆիզիկական ուժով, որքան գիտելիքներով:

Ալեքսանդրին ռազմական արշավանքների ժամանակ գիտնականներ էին ուղեկցում: Զորավորը պահանջում էր, որ նրանք ծանոթանային օտար երկրներին, դրանք  նկարագրեին գրքերում, գիտելիքներ տարածեին հպատակեցված ժողովուրդների մեջ:

Բայց, ինչպես ամեն մի նվաճող, Ալեքսանդրը նախ և առաջ ավերվածություն ու մահ էր սփռում ամենուր, որտեղով անցնում էր նրա հաղթական զորքը:

Զորավարը նվաճեց պարսիկների մեծ ու ուժեղ տերությունը, նրա կազմի մեջ մտնող բոլոր ժողովուրդներին և թագավորությունները: Նրան հպատակվեցին Եգիպտոսը, Բաբելոնը և շատ այլ երկրներ՝ հին հույներին հայտնի գրեթե ողջ աշխարհը: Նա կամենում էր հպատակեցնել նաև հարուստ, խորհրդավոր Հնդկաստանը:

Ալեքսանդրը թափանցեց Ինդոսի գետահովիտը և մի շարք հաղթանակներ տարավ: Բայց տասնամյա արշավանքից հոգնատանջ զինվորները հրաժարվեցին շարժվել ավելի առաջ, դեպի Գանգեսի ափերը, և Ալեքսանդրը, հարկադրված, դադարեցրեց արշավանքը:

Արշավանքից վերադառնալուց շատ չանցած Ալեքսանդր Մակեդոնացին մահացավ: Նրա վիթխարի տերությունն արագ քայքայվեց, որովհետև այն կանգուն էր միայն զորքի ուժով: Սակայն նրա հարթած ճանապարհները չանհետացան: Դրանցով սկսեցին անցնել առևտրական քարավանները: Հին Արևելքի ժողովուրդների և հույների հարուստ մշակույթը միախառնվեցին, և ծնվեց նորը՝ հելլենիստական մշակույթը՝ ի տարբերություն զուտ հունական կամ հելլենական մշակույթի:

Ալեքսանդր Մակեդոնացին Հայաստան չարշավեց և չնվաճեց այն: Սակայն Մենոն անունով մի զորավարի գլխավորությամբ զորամաս ուղարկեց Հայաստան՝ Սպեր գավառի ոսկու հանքերը գրավելու նպատակով, բայց հայերը վտարեցին հունամակեդոնական զորքերը և ճակատամարտում սպանեցին Մենոնին: Մեր թվարկությունից առաջ 331թ. տեղի ունեցած Գավգամելայի ճակատամարտից հետո պարսիկների տիրապետության տակ գտնվող այն երկրները, որոնք Ալեքսանդրը չէր գրավել, անկախացան: Այդ երկրներից էր նաև Հայաստանը:
Մարիանա Սարգսյան