Հովհաննես Այվազովսկի

19-րդ դարի սկզբին Ղրիմի Թեոդոսի քաղաքում հաստատված հայ առևտրական Կոստանդին Հայվազովսկու երկրորդ որդին էր Հովհաննեսը: Մեծ ծովանկարիչը, ով քաջ գիտեր մայրենի լեզուն, իր նամակներում ու հայկական միջավայրի համար նախատեսված նկարների տակ երբեմն ստորագրել է հայերեն՝ Հովհաննես Այվազովսկի կամ Օվաննես Այվազյան:

Հովհաննեսը ոսկե մեդալով ավարտում է Պետերբուրգի Գեղարվեստի ակադեմիան, գործուղվում արտասահման՝ կատարելագործվելու: Վերդառնում է իբրև արդեն եվրոպական հռչակ ձեռք բերած ծովանկարիչ: Այվազովսկին թողնում է Ռուսաստանի մայրաքաղաքը, գալի է իր հարազատ, հայաշատ Թեոդոսիան, ծովի ափին տուն-արվեստանոց կառուցում և ստեղծագործում մինչև կյանքի վերջին օրերը, սերունդներին թողնելով շուրջ 6000 պատկեր:

Նա աշխատել է տեսողական փայլուն հիշողությամբ: Պատկերել է ծովը՝ օրվա տարբեր ժամերին, տարվա բոլոր եղանակներին: Նրա ստեղծած գործերի մեծ մասը ծովի փոթորկահույզ տեսարաններ են: Եվ փոթրիկները պատկերելիս նա ընդգծել է այդ տարերքի դեմ պայքարող մարդու ուժը, ցույց տալով, որ մարդը չի ընկճվի, մարդը կհաղթի: Այվազովսկու պատկերների մեջ արտացոլում են գտել հարազատ ժողովրդին հատուկ անսահման կենսասիրությունն ու լավատեսությունը: Նա արժանացել է ֆրանսիական Պատվո լեգեոնի շքանշանի: Գրեթե ամեն տարի  նրա պատկերների ցուցահանդեսնեն են կազմակերպել Ռուսաստանի, Եվրոպայի ու Ամերիկայի խոշոր քաղաքներում:

Այվազովսկին ամբողջ կյանքում սերտորեն կապված մնաց մայր ժողովրդին: Նրան խորապես ցնցեցին 1890-ական թվականներին հայկական ջարդերը Թուրքիայում: <<Խորին կսկիծով վշտացած է սիրտս անբախտ հայոց չլսված, չտեսնված կոտորածով>>,- գրել է նա:

Այվազովսկու գերեզմանաքարի վրա հայերեն գրված է. <<Ծնվեց մահկանացու, թողեց անմահ հիշատակ>>: Նա վախճանվեց վրձինը ձեռքին, մինչ վերջ հավատրիմ մնալով իր <<ապրել՝ ինձ համար նշանակում է աշխատել>> դավանանքին:

<<Իններորդ ալիք>>

<<Փոթորիկ Օդեսայի ափերին>>

<<Նոյն իջնում է Արարատից>>

<<Ձկնորսները ծովի ափին>>

<<Համաշխարհային ջրհեղեղ>>




Մարիանա Սարգսյան