Բացահայտենք հացերի աշխարհը. տեսակներն ու պատմությունները

  Հացերի տեսականիների մասին խոսելիս մենք հայտնվում ենք մի յուրօրինակ և հոտավետ աշխարհում, որտեղ ամեն մի կտոր հաց իր պատմությունն ունի: Աշխարհի տարբեր մշակույթներում տարբեր տեսակներ են հարգի, և ամեն հաց ունի իր առանձնահատուկ համն ու ձևը: Ահա մի քանի հայտնի հացատեսակների մասին, որոնք կարող են խթանել ձեր երևակայությունը և հետաքրքրասիրությունը:

Բագետ (Ֆրանսիա)  

 Բագետը համարվում է ֆրանսիական հացի խորհրդանիշը՝ հայտնի լինելով իր երկար ու բարակ ձևով և փխրուն «կեղևով»։ Այն ավանդական ֆրանսիական հաց է, որը պատրաստվում է պարզ բաղադրիչներից՝ ալյուր, ջուր, աղ և խմորիչ: Բագետի առանձնահատկությունը նրա թեթև  միջուկն է, որը գեղեցիկ հակադրվում է կոշտ ու խրթխրթան կեղևին:

 Իրականում, բագետ հացի ստեղծման մի քանի վարկածներ կան։ Ըստ առաջինի՝ այս հացը սկսվել է թխվել Բոնապարտի պատերազմների ժամանակ։ Ֆրանսիական բանակի հացթուխների կողմից ստեղծված այս նեղ հացը  նախատեսված էր դաշտային պայուսակի կամ զինվորի տաբատի մեջ հարմարավետ տեղավորելու համար: Ըստ երկրորդի՝ 1839 թվականին մայրաքաղաքի «Վիեննայի հացի փռի» բացումից հետո բարակ բագետը անհավանական տարածում ստացավ Փարիզի բնակիչների շրջանում, այնուհետև՝ ամբողջ երկրում:

 Շատ ավելի հետաքրքիր է հաջորդ տարբերակը. Փարիզի մետրոն կառուցել են երկրի տարբեր շրջանների բնակիչները, և նրանց միջև պարբերաբար կոնֆլիկտներ են սկսվել, քանի որ յուրաքանչյուր ֆրանսիացի հացի դանակ էր կրում, ընդհանուր վիճակը վատթարանում էր։ Այնուհետև հացթուխները որոշեցին ստեղծել այնպիսի մի հաց, որը հեշտությամբ կարելի է ձեռքով կտրել՝ առանց դանակի օգնության։

Չորրորդ վարկածի համաձայն՝ 1920 թվականին Ֆրանսիայում սահմանվեց օրենք, որը արգելում էր հացթուխներին աշխատել առավոտյան 4-ից շուտ, բագետը դարձավ իդեալական լուծում: Այն արագ էր պատրաստվում և թխվում՝  նախաճաշին  պատրաստ լինելու համար:

  Բագետի պատրաստումը մի ամբողջ արվեստ է, և Ֆրանսիայում այն հաճախ քրտնաջանությամբ է պատրաստվում հատուկ վարպետների կողմից, որոնք ունեն հաց թխելու երկարամյա փորձ: Հաճախ բագետը մատուցում են մի փոքր կարագի կամ պանրի հետ՝ արդյունքում դառնալով սեղանի սիրված բաղադրիչներից մեկը: 

 Այս հացատեսակը դարձել է առօրյայի մի մաս՝ հաճախ օգտագործվելով որպես նախաճաշի մաս սուրճի կամ թեյի հետ:

  Բագետը, ինչպես և բազմաթիվ հին ավանդական հացատեսակներ, ունի իր հատուկ պատմությունը, որին ձուլված են նաև Ֆրանսիայի մշակութային առանձնահատկությունները:  Թեև բագետի ստեղծման հստակ տարին հայտնի չէ, ենթադրվում է, որ այն սկսեց լայն տարածում գտնել Ֆրանսիայում 19-րդ դարում, հատկապես Փարիզում:

 Հետաքրքիր է, որ բագետի վերջնական դիզայնը՝ երկար ու բարակ ձևը, ոչ միայն հացին հետաքրքիր տեսք էր հաղորդելու համար է, այլև հեշտացնում էր ձեռքով արագ կտրումը, ինչն էլ նպաստեց նրա արագ տարածմանը ողջ Ֆրանսիայում:

Լավաշ (Հայաստան)  

  Լավաշը հայկական ավանդական հաց է, որը կարևոր դեր ունի հայ ժողովրդի մշակույթում և առօրյա կյանքում: Այն բարակ, փափուկ  հաց է, որը հաճախ թխվում է թոնիր կոչվող ավանդական հնոցում: Լավաշի համն ու կառուցվածքը առանձնահատուկ են. այն պատրաստվում է պարզ բաղադրիչներից՝ ալյուր, ջուր և աղ:  

 Լավաշը ոչ միայն սննդամթերք է, այլ նաև մշակութային արժեք՝ համարվելով հյուրասիրության և հյուրընկալության խորհրդանիշ հայ ժողովրդի համար: Այն կարող է պահվել երկար ժամանակ՝ չորանալով և պահպանելով իր համը: Չոր լավաշը հաճախ թրջում են ուտելուց առաջ՝ վերականգնելով լավաշի փափկությունը:  

 Հայկական ավանդույթներում լավաշը հաճախ օգտագործվում է հարսանիքներին և այլ հանդիսավոր առիթներին: Հարսանիքի ժամանակ, օրինակ, լավաշը դնում են նորապսակների ուսերին՝ խորհրդանշելով բարեկեցություն և հաջողություն: 

 Լավաշը նաև իդեալական է տարբեր ուտեստների հետ մատուցելու համար. այն հաճախ օգտագործվում է խորովածի, պանրի, բանջարեղենի և այլ բաղադրիչների հետ: 2014 թվականին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն հայկական լավաշը ներառեց իր Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում՝ ճանաչելով այն որպես հայկական մշակույթի յուրահատուկ մաս:

Չիաբատտա  (Իտալիա)  

  Չիաբատտան իտալական ավանդական հաց է, որը յուրահատուկ է իր խիտ կառուցվածքով, խոշոր ծակոտիներով և թեթև, փխրուն կեղևով: Չիաբատտայի անվանումը իտալերենում նշանակում է "հողաթափ"՝ նրա լայն ու փափուկ ձևի պատճառով: Այս հացն առաջին անգամ պատրաստվել է 1982 թվականին Իտալիայի Վենետոյի շրջանում՝ ի պատասխան ֆրանսիական բագետի ժողովրդականության: Իտալացի հացթուխ Արլետո Կավալարին ցանկացավ ստեղծել հաց, որը կկարողանար մրցակցել բագետի հետ և լավ համադրվել իտալական սառեցված մսերի և պանրի հետ:

 Չիաբատտան պատրաստվում է պարզ բաղադրիչներից՝ ալյուր, ջուր, խմորիչ, ձիթապտղի յուղ և աղ: Հատկապես հայտնի է չիաբատտայի խմորը, որը հացին տալիս է յուրահատուկ փափկություն։

 Չիաբատտան արագ տարածվեց ամբողջ աշխարհում, և այսօր այն օգտագործվում է տարբեր ճաշատեսակներում՝ պահպանելով իր յուրահատուկ իտալական բույրն ու համը:

Նան (Հնդկաստան)  

 Նանը հնդկական ավանդական հաց է, որը հայտնի է իր թեթևությամբ և փափկությամբ։ Այն պատրաստվում է հիմնականում ալյուրից, ջրից, մածունից (կամ կաթից) և խմորիչից, ինչը հացին տալիս է յուրահատուկ թթվային համ ու փափկություն: Նանը սովորաբար թխվում է տանդուր կոչվող հատուկ վառարանում։

 Ըստ պաշտոնական վարկածի՝ նաան տափակ հացերը հայտնի են դարձել 13-րդ դարի վերջից։ Այս հացը՝ որպես ճաշատեսակ, նախաճաշին մատուցվում էր կայսերական սեղանի շուրջ: Նրանք այն անվանեցին naan-e-tunuk, որը թարգմանաբար նշանակում է «թեթև հաց»: Շատ արագ ուտեստը դարձավ թագավորական ընտանիքների սիրելի նախաճաշը։ 

 Այնուհետև 14-15-րդ դարերում հնդկական  այս բարակ հացերը մարդիկ հաճախ իրենց հետ էին վերցնում ճամփորդության գնալիս, քանի որ հագեցնող և հարմար խորտիկ էր։ Իսկ արդեն 1700 թվականին պարզ և էժան բաղադրատոմսը տարածվեց ամենուր. նաանը սկսվեց թխվել յուրաքանչյուր ընտանիքում:

 Հնդկաստանում նանը հաճախ համադրվում է սխտորի, կարագի, թարմ խոտաբույսերի կամ պանրի հետ, որոնք հավելյալ համ են տալիս: Այն հաճախ մատուցվում է տաք վիճակում և հիանալիորեն զուգակցվում է տարբեր սոուսների, կարրիի և մսային ուտեստների հետ՝ իդեալական դարձնելով այն հնդկական ճաշի համար:

 Նանը կարևոր մաս է կազմում Հնդկաստանի խոհանոցային մշակույթի մեջ՝ հաճախ մատուցվելով տոնական և ընտանեկան միջոցառումների ժամանակ: Այս հացն ունի տարբեր տեսակներ՝ սխտորով նան, պանրով նան, համեմված նան, ինչը նրան դարձնում է բազմազան ուտեստների հետ համադրվելու համար իդեալական ընտրություն: Նանը ոչ միայն Հնդկաստանում, այլև ողջ աշխարհում մեծ ժողովրդականություն է վայելում՝ դառնալով մի յուրահատուկ ճաշատեսակ, որն ունի յուրահատուկ համ ու հոտ:

Սոուերդո  (Սան Ֆրանցիսկո, ԱՄՆ)  

  Սոուերդոն կամ թթվային հացը առանձնանում է իր յուրահատուկ թթու համով, որը ձեռք է բերում խմորիչի և բակտերիաների բնական խմորման շնորհիվ: Թեև այս տեսակի հացի պատրաստումը հայտնի է հին ժամանակներից, սոուերդոն հատկապես մեծ ժողովրդականություն ձեռք բերեց Սան Ֆրանցիսկոյում 19-րդ դարի կեսերին՝ ոսկու տենդի ժամանակաշրջանում: Հացթուխները սովորեցին ստեղծել հատուկ խմորներ, որոնք ֆերմենտավորվում են երկար ժամանակ, ինչի արդյունքում ստացվում է թեթև և համեղ խմոր։

 Սոուերդոյի պատրաստման հիմնական գաղտնիքն է «մայր խմորիչը»՝ խմորիչի և կաթնաթթվային բակտերիաների խառնուրդը, որը փոխանցվում է սերնդեսերունդ՝ պահելով յուրահատուկ համը: Սան Ֆրանցիսկոյի կլիման և բակտերիաների յուրահատուկ տեսակներն այստեղ նպաստում են այդ հացի իդեալական թթվային համի ձևավորմանը:

 Սոուերդոն ոչ միայն համեղ է, այլև համարվում է ավելի առողջարար, քանի որ երկար խմորման գործընթացի ժամանակ բակտերիաներն ու խմորիչը վերամշակում են ալյուրի բարդ նյութերը՝ հեշտացնելով մարսողությունը: Սոուերդոն, լինելով Սան Ֆրանցիսկոյի խոհարարական խորհրդանիշներից մեկը, այսօր տարածված է ամբողջ աշխարհում և սիրված է իր յուրահատուկ թթվային համի ու փխրուն կառուցվածքի համար։